Thiếu sắt là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ chậm phát triển, xanh xao, hay mệt mỏi và dễ ốm vặt. Sắt là khoáng chất quan trọng giúp tạo hồng cầu – vận chuyển oxy đến khắp các cơ quan trong cơ thể. Khi cơ thể con thiếu sắt, máu không được tạo đủ, dẫn đến thiếu oxy, khiến con luôn trong tình trạng mệt mỏi, kém tập trung, chậm lớn và dễ mắc bệnh. Nhiều mẹ không nhận ra rằng tình trạng thiếu sắt có thể bắt đầu từ rất sớm – thậm chí ngay từ khi con vừa chào đời. Dưới đây là 5 trường hợp phổ biến mà nếu bé nhà bạn nằm trong số này, gần như chắc chắn con đang hoặc sẽ bị thiếu sắt, mẹ cần kiểm tra ngay nhé.
1. Trẻ sinh non, sinh sớm
Với những em bé sinh non hoặc sinh sớm, lượng sắt dự trữ trong cơ thể thường thấp hơn rất nhiều so với trẻ sinh đủ tháng. Nguyên nhân là vì phần lớn sắt được truyền từ mẹ sang con trong 3 tháng cuối thai kỳ. Khi con ra đời sớm, quá trình tích lũy này bị gián đoạn, dẫn đến thiếu hụt sắt ngay từ đầu đời.
Với nhóm trẻ này, việc bổ sung sắt từ sớm theo chỉ định của bác sĩ là bắt buộc, thường ngay sau sinh. Nếu không được bổ sung đúng và đủ, con rất dễ bị thiếu máu, da tái nhợt, bú kém, chậm tăng cân, thậm chí ảnh hưởng đến phát triển não bộ. Mẹ tuyệt đối không nên tự ý mua sắt uống cho con mà cần hỏi ý kiến bác sĩ nhi hoặc bác sĩ dinh dưỡng để được hướng dẫn liều lượng phù hợp với cân nặng và tình trạng sức khỏe của bé.
2. Trẻ trên 4 tháng tuổi dù bú mẹ hay sữa công thức mà chưa bổ sung sắt định kỳ
Trong 4 tháng đầu đời, bé thường sử dụng lượng sắt dự trữ có sẵn từ khi còn trong bụng mẹ. Tuy nhiên, sau 4 tháng, lượng sắt này bắt đầu cạn dần. Dù con bú mẹ hay bú sữa công thức, nếu không được bổ sung sắt định kỳ, con rất dễ thiếu sắt mà mẹ không nhận ra.
Biểu hiện thường gặp là trẻ xanh xao, chậm tăng cân, ăn kém, ngủ không sâu giấc, dễ ốm vặt. Đặc biệt, với trẻ bú mẹ hoàn toàn, nguy cơ thiếu sắt cao hơn vì sữa mẹ có hàm lượng sắt thấp, dù là loại sắt dễ hấp thu. Do đó, từ mốc 4 tháng trở đi, mẹ nên cho con kiểm tra và bổ sung sắt định kỳ 2–3 đợt mỗi năm, tùy theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc bổ sung đều đặn không chỉ giúp con khỏe mạnh hơn mà còn tăng cường trí tuệ, giúp con tập trung và năng động hơn khi lớn lên.
3. Trẻ mới tập ăn dặm nhưng ăn chưa tốt hoặc ăn dặm chưa đúng cách
Khi bước vào giai đoạn ăn dặm (khoảng 6 tháng tuổi), trẻ bắt đầu cần nạp sắt qua thực phẩm. Tuy nhiên, nếu con ăn dặm ít, kén ăn hoặc thực đơn thiếu nguồn thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ, gan, lòng đỏ trứng, rau xanh đậm… thì nguy cơ thiếu sắt rất cao.
Nhiều mẹ chỉ cho con ăn bột ngọt, cháo loãng hoặc thiên về rau củ mà quên mất rằng sắt từ thực phẩm động vật là loại sắt dễ hấp thu nhất. Ăn dặm sai cách không chỉ khiến con chậm tăng cân mà còn kéo theo thiếu máu, ảnh hưởng đến phát triển chiều cao, cân nặng và nhận thức.
Để phòng ngừa, mẹ nên tập cho con ăn đa dạng nhóm thực phẩm, đặc biệt là nguồn sắt heme (từ động vật) kết hợp cùng vitamin C (từ trái cây tươi) để tăng hấp thu sắt. Trong trường hợp con ăn dặm kém, bác sĩ có thể khuyến nghị bổ sung thêm sắt dạng siro hoặc viên nhỏ giọt phù hợp cho trẻ nhỏ.
4. Trẻ uống quá nhiều sữa, nhất là sau 1 tuổi vẫn uống trên 500ml sữa mỗi ngày
Sữa là nguồn dinh dưỡng quan trọng nhưng nếu uống quá nhiều, lại trở thành “thủ phạm” gây thiếu sắt. Nguyên nhân là do canxi và casein trong sữa cản trở quá trình hấp thu sắt, khiến sắt từ thực phẩm hoặc thuốc bổ sung không được hấp thu hiệu quả.
Khi trẻ trên 1 tuổi vẫn uống quá 500ml sữa mỗi ngày, con có xu hướng no sữa, ăn ít thực phẩm giàu sắt như thịt, cá, trứng. Hậu quả là trẻ thiếu máu, da nhợt nhạt, mệt mỏi, hay quấy khóc và chậm tăng cân. Mẹ nên điều chỉnh lượng sữa phù hợp với độ tuổi, giảm dần khi con đã biết ăn đa dạng, để cơ thể hấp thu được nhiều sắt hơn từ thực phẩm tự nhiên.
5. Trẻ còi, xanh xao, chậm lên cân
Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy con có thể đang thiếu sắt hoặc thiếu máu. Khi không đủ sắt để sản xuất hồng cầu, oxy không được vận chuyển hiệu quả đến các mô, khiến con mệt mỏi, kém ăn, da nhợt nhạt và chậm phát triển.
Mẹ có thể nhận biết qua những dấu hiệu nhỏ như môi nhạt màu, lòng bàn tay trắng, hay thậm chí tóc rụng nhiều, móng tay yếu. Khi thấy con có những biểu hiện này, mẹ nên đưa con đi xét nghiệm ferritin (dự trữ sắt) và hemoglobin (nồng độ máu) để kiểm tra. Nếu kết quả cho thấy thiếu sắt, bác sĩ sẽ chỉ định liều bổ sung phù hợp, đồng thời hướng dẫn mẹ cách kết hợp chế độ ăn và bổ sung vitamin để hấp thu sắt tốt hơn.
Sắt đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Vì vậy, từ khi con được 4 tháng tuổi, mẹ nên bổ sung định kỳ cho con khoảng 2–3 đợt mỗi năm, đồng thời duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng, hạn chế cho con uống quá nhiều sữa và đảm bảo con được ăn đa dạng. Một lượng sắt đủ không chỉ giúp con hồng hào, khỏe mạnh mà còn thông minh, năng động và phát triển toàn diện hơn mỗi ngày.